Supermoeder Katja Retsin

Supermoeder Katja Retsin.
Onthaalmoeders mogen geen nazisympathieën koesteren of getrouwd zijn met een extremistische imam. Dat strookt niet met ons beeld van de ideale moeder. Een beeld dat volgens SARAH DE MUL gekleurd is door vooroordelen.

Toen de Amerikaanse actrice Demi Moore in 1991 haar naakte, zwangere buik toonde op de cover van Vanity Fair, was de trend gezet: het moederschap is hot and sexy.

Sindsdien zijn de media en de kwaliteitskranten er als ze kippen bij om ons het blijde nieuws te verkondigen. Zodra omroepsters, tv-persoonlijkheden, topsportsters of politica's moeder worden, is dit wereldnieuws in Vlaanderen. We konden delen in de kinderwens van Kim Gevaert, Gella Vandecaveye, Katja Retsin en Joyce de Troch.

We jubelden mee toen de kranten kopten dat de zwangere Deborah Ostrega 'van B-cup naar D-cup' ging. Bij het nieuws dat Freya Van den Bossche onlangs een flauwte kreeg in het parlement, fronsten we even de wenkbrauwen (werkt ze niet te hard?). Keer op keer ontvangen we, ongewild, geboortekaarten via het publieke forum.

Al te lang bleven moeders onzichtbaar; met hun kroost in de schemer van het haardvuur, ver weg van het publieke leven. Nu ze de media te woord staan van zodra ze van de bevallingstafel zijn opgestaan, is materniteit een publieke zaak geworden waarover de goegemeente zich kan uitlaten. En dat doet ze. Elk bericht over een blijde geboorte draagt bij tot het amalgaam opvattingen en ideeën over moederschap die in de samenleving circuleren.

Wie dacht dat mediagenieke en andere moeders vandaag baas zijn over eigen buik, heeft het mis. Hun acties, woorden en daden worden afgetoetst aan codes en conventies over bevallen en baren en scenario's van ideaal moederschap. Angelina Jolie en Madonna zijn bijvoorbeeld goede moeders, of worden althans zo geportretteerd. Kim Clijsters ook. De sympathieke Limburgse - steeds beleefd en altijd goedschiks - was altijd al de oogappel van Vlaanderen. Toen Clijsters uit het tennis stapte, onder meer omdat ze wilde trouwen en een gezin stichten, waren de media begripvol.

Wie tijd neemt voor het moederschap, is ongetwijfeld een goede moeder. Toen Clijsters twee jaar later haar comeback aankondigde, waren de media afwachtend, in de war. Valt het moederschap wel te combineren met een topsportcarrière? Aan de kersverse vader Roger Federer stelde uiteraard niemand de vraag of het vaderschap met een topsportcarrière te combineren is. Hij vond het overigens ook op geen enkel moment nodig om voor zijn vaderschap zijn tennisracket aan de wilgen te hangen.

Recent bewees Kim Clijsters dat werken en een goede moeder zijn tot de mogelijkheden behoort. Terwijl man en dochter op de tribunes zaten, speelde supermommy de pannen van het dak en won ze de Grand Slam. Na afloop relativeerde ze haar nieuwe heldinnendom: 'Ik word nu opnieuw mama en echtgenote.' De media tekenden goedkeurend op dat, ondanks de professionele successen, de haard voor Kim als natuurlijke biotoop aanvoelt. Uit de mond van het nieuwe rolmodel van de werkende moeder, is hiermee een duidelijk signaal gegeven. Emancipatie en werken is tof, maar man en kind blijven prioriteit.

Bovendien tonen de media ons met al deze geboorteberichten ook dat goede moeders, zoals Kim Clijsters en Katja Retsin, mooi en wit zijn en behoren tot de middenklasse. Toegegeven, dit profiel is geen garantie voor succes. Britney Spears was aanvankelijk een goede moeder, maar van zodra ze haar gewicht en alcoholgebruik niet meer kon beheersen, werd ze een slechte moeder. Toen ze met baby op schoot achter het stuur kroop, heette dat geen multitasking (waar vrouwen nochtans vaak om worden geprezen), maar onverantwoord gedrag.

Toch viel ze aanvankelijk wel in de gratie, wat bijvoorbeeld niet gezegd kan worden van Nadya Suleman, die eerder dit jaar ophef veroorzaakte bij de geboorte van haar achtling. Suleman werd van meet af aan beschouwd als slechte moeder. Ze is ook van Iraaks-Amerikaanse afkomst en bovendien werkloos. Nog een voorbeeld van een 'slechte' moeder is de vijftienjarige Chantelle Steadman die een dertienjarige jongen als vader aanwees. Ze kwam uit een ontwricht Brits arbeidersgezin.

Wat ons ook niet vaak ter ore komt is dat goede moeders en supermommies uit de witte middenklasse vaak in hun moederrol bijgestaan worden door vrouwen uit de lagere klasse: de kinderverzorgsters en onthaalmoeders. Zij halen zelden of nooit het nieuws, behalve als ze aan hun moedertaak verzaken. De afgelopen week kwamen twee zulke onthaalmoeders in het nieuws. Kind en Gezin beschouwde beiden als slechte onthaalmoeders en trok hun werkvergunning in. De ene slechte onthaalmoeder is blank en verkondigde extreemrechtse sympathieën.

De andere is bruin en tegen haar werd nooit een klacht ingediend. Toch wordt ze ook als slechte onthaalmoeder beschouwd, simpelweg omdat ze de echtgenote is van Nordine Taouil, de imam die zich uitspreekt tegen het hoofddoekenverbod. In een klimaat waarin witte Vlamingen uit de middenklasse steeds vaker etnische minderheden en hun religieuze gewoonten demoniseren, is het voldoende om tot deze gemarginaliseerde en gecriminaliseerde groep te behoren om een slechte onthaalmoeder te zijn. Dat deze onthaalmoeder zo makkelijk wordt gelijkgesteld met een witte vrouw met een Hitler-adoratie, toont aan hoe de toegang tot het ideale moederschap snel ontzegd kan worden aan niet-witte vrouwen of vrouwen die niet tot de middenklasse behoren.

De laatste weken trokken moslimmama's en hun dochters de Antwerpse straten op om aan de schoolpoorten te protesteren tegen het hoofddoekenverbod. Ze zijn bezorgd om de opvoeding van hun dochters. Vrouwen als, bijvoorbeeld, Nina Chebaa zijn lid van het oudercomité van de school van hun kinderen. Ze ijveren voor gelijke kansen in het onderwijs en op de arbeidersmarkt en zijn betrokken bij vzw Vrije Keuze of BOEH.

Deze moslimmama's geven blijk van goed moederschap. Ze weigeren alleen te zwijgen en beleefd en goedschiks te blijven. Ze zijn niet wit zoals Kim Clijsters en Katja Retsin. Ze behoren ook niet tot de rijkere middenklasse. Velen van hen combineren een voltijdse baan met hun moedertaak. Misschien is een van deze moslimmama's wel de onthaalmoeder van Jada, het dochtertje van Kim Clijsters. Maar als zij zich ooit publiekelijk zou laten ontglippen dat ze, ondanks haar voltijdse baan, toch vooral moeder en echtgenote wil zijn, dan zal dit niet worden toegejuicht als bewijs van goed moederschap, zoals wel het geval is bij Kim Clijsters, maar als bewijsmateriaal voor een religie die haar zou onderdrukken.

SARAH DE MULWie? Literatuurwetenschapster aan de KU Leuven, gespecialiseerd in de culturele en literaire verbeelding van vrouwelijkheid en multiculturaliteit. Wat? 'Slechte moeders' demoniseren is gemakkelijk en bon ton. Waarom? Begrip 'goed moederschap' wordtgekleurd door mode en vooroordelen.